Dịch thuật vs Phiên dịch: Sự khác biệt là gì?

Trong thế giới ngày càng kết nối chặt chẽ của chúng ta, việc phá bỏ các rào cản ngôn ngữ chưa bao giờ quan trọng hơn thế. Cho dù bạn đang mở rộng doanh nghiệp ra toàn cầu, tham dự các hội nghị quốc tế, hay đơn giản là cố gắng giao tiếp xuyên văn hóa, có thể bạn đã từng gặp cả dịch vụ dịch thuật và phiên dịch. Nhưng vấn đề là: trong khi nhiều người sử dụng những thuật ngữ này một cách thay thế cho nhau, chúng thực sự là những nghề khác biệt đòi hỏi những bộ kỹ năng, công cụ và phương pháp tiếp cận hoàn toàn khác nhau.

Hiểu được sự khác biệt giữa dịch thuật và phiên dịch không chỉ là sự tò mò học thuật—đó là kiến thức thiết yếu cho bất kỳ ai làm việc trong kinh doanh quốc tế, chăm sóc sức khỏe, luật pháp, hoặc bất kỳ lĩnh vực nào mà giao tiếp đa ngôn ngữ có ý nghĩa quan trọng. Hãy cùng tìm hiểu sâu về những điểm khác biệt giữa hai dịch vụ ngôn ngữ này và tại sao việc chọn đúng dịch vụ có thể quyết định thành bại cho nỗ lực giao tiếp của bạn.

Sự khác biệt cơ bản: Văn bản viết vs. Ngôn ngữ nói

Về bản chất, sự phân biệt này rất đơn giản: dịch thuật xử lý văn bản viết, trong khi phiên dịch xử lý ngôn ngữ nói. Hãy nghĩ về nó theo cách này: khi bạn đọc một cuốn tiểu thuyết ban đầu được viết bằng tiếng Pháp nhưng giờ có sẵn bằng tiếng Anh, đó là dịch thuật. Khi bạn xem một phiên họp của Liên Hợp Quốc nơi các đại biểu nói các ngôn ngữ khác nhau nhưng mọi người đều hiểu thông qua việc chuyển đổi thời gian thực, đó là phiên dịch.

Sự khác biệt cơ bản này có thể có vẻ đơn giản, nhưng nó dẫn đến nhiều biến thể trong cách thức làm việc của các chuyên gia này, những kỹ năng họ cần và những thách thức họ phải đối mặt.

Dịch thuật là gì? Nghệ thuật chuyển đổi ngôn ngữ viết

Dịch thuật là quá trình chuyển đổi nội dung viết từ một ngôn ngữ (ngôn ngữ nguồn) sang ngôn ngữ khác (ngôn ngữ đích) trong khi vẫn bảo tồn ý nghĩa, giọng điệu, phong cách và các sắc thái văn hóa. Đây là một quá trình có phương pháp cho phép nghiên cứu, sửa đổi và hoàn thiện.

Đặc điểm chính của dịch thuật

Thời gian để hoàn thiện: Các dịch giả thường làm việc với thời hạn được tính bằng ngày hoặc tuần, không phải giây. Điều này cho phép họ:

• Nghiên cứu thuật ngữ chuyên môn
• Tham khảo tài liệu tham khảo và từ điển
• Xem xét và sửa đổi công việc của họ nhiều lần
• Hợp tác với biên tập viên và người đọc lại bản thảo
• Đảm bảo tính nhất quán trong các tài liệu lớn

Độ chính xác và hoàn thiện: Vì sản phẩm cuối cùng là vĩnh viễn và thường được xuất bản, các bản dịch phải chính xác tỉ mỉ. Một lỗi dịch duy nhất trong hợp đồng pháp lý hoặc tài liệu y tế có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Thích ứng văn hóa: Các dịch giả không chỉ chuyển đổi từ ngữ; họ thích ứng nội dung cho các bối cảnh văn hóa khác nhau. Điều này bao gồm điều chỉnh thành ngữ, ẩn dụ, hài hước và các tham chiếu văn hóa để tạo tiếng vang với đối tượng mục tiêu.

Các loại dịch vụ dịch thuật

Ngành dịch thuật bao gồm nhiều chuyên môn khác nhau, mỗi loại có những yêu cầu riêng:

Dịch thuật văn học

• Tiểu thuyết, thơ ca, kịch và các tác phẩm sáng tạo
• Đòi hỏi sự nhạy cảm nghệ thuật để bảo tồn giọng điệu của tác giả
• Cân bằng giữa độ chính xác theo nghĩa đen với biểu đạt sáng tạo
• Có thể mất hàng tháng hoặc hàng năm cho một cuốn sách duy nhất

Dịch thuật kỹ thuật

• Hướng dẫn sử dụng, thông số kỹ thuật, bài báo khoa học
• Đòi hỏi chuyên môn về chủ đề
• Ưu tiên độ chính xác và rõ ràng hơn phong cách
• Thường sử dụng cơ sở dữ liệu thuật ngữ chuyên môn

Dịch thuật pháp lý

• Hợp đồng, bằng sáng chế, tài liệu tòa án, luật pháp
• Đòi hỏi kiến thức pháp lý ở cả khu vực pháp lý nguồn và đích
• Không dung thứ cho sự mơ hồ hoặc lỗi lầm
• Thường đòi hỏi các dịch giả được chứng nhận

Dịch thuật y tế

• Thử nghiệm lâm sàng, hồ sơ bệnh nhân, tài liệu dược phẩm
• Kết hợp chuyên môn y tế với kỹ năng ngôn ngữ
• Tuân theo các yêu cầu quy định nghiêm ngặt
• Có thể ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn bệnh nhân

Dịch thuật marketing (Transcreation)

• Chiến dịch quảng cáo, thông điệp thương hiệu, khẩu hiệu
• Vượt ra ngoài dịch thuật theo nghĩa đen để tái tạo tác động cảm xúc
• Có thể hoàn toàn tái tưởng tượng nội dung cho thị trường địa phương
• Tập trung vào sự thuyết phục và tính nhất quán của thương hiệu

Bản địa hóa website và phần mềm

• Giao diện người dùng, tài liệu trợ giúp, nội dung web
• Thích ứng với các quy ước địa phương (ngày tháng, tiền tệ, đo lường)
• Xem xét các ràng buộc kỹ thuật (mở rộng văn bản, mã hóa ký tự)
• Bao gồm thích ứng văn hóa của hình ảnh và màu sắc

Phiên dịch là gì? Thách thức của việc chuyển đổi ngôn ngữ theo thời gian thực

Phiên dịch là việc dịch thuật bằng lời nói của ngôn ngữ được nói theo thời gian thực hoặc gần thời gian thực. Nó đòi hỏi các phiên dịch viên phải xử lý, hiểu và truyền đạt thông điệp ngay lập tức, không có sự xa xỉ của từ điển hay cơ hội thứ hai. Khối lượng nhận thức của phiên dịch đồng thời đã được so sánh với công việc của kiểm soát viên không lưu—đòi hỏi sự tập trung cao độ liên tục và khả năng đa nhiệm phi thường.

Đặc điểm chính của phiên dịch

Truyền đạt tức thì: Phiên dịch viên làm việc trong thời điểm hiện tại, không có cơ hội tạm dừng, nghiên cứu hoặc sửa đổi. Họ phải:

• Xử lý thông tin trong khi lắng nghe nội dung mới
• Đưa ra quyết định trong tích tắc về việc lựa chọn từ ngữ
• Duy trì nhịp độ và dòng chảy của người nói
• Xử lý giọng điệu, phương ngữ và các biến thể lời nói
• Quản lý khó khăn kỹ thuật hoặc chất lượng âm thanh kém

Lắng nghe tích cực và trí nhớ: Phiên dịch viên sử dụng các kỹ thuật lắng nghe tinh vi và chiến lược ghi nhớ để nắm bắt không chỉ từ ngữ mà còn ý định, cảm xúc và các tín hiệu phi ngôn ngữ.

Kỹ năng nói trước công chúng: Không giống như dịch giả làm việc hậu trường, phiên dịch viên thường biểu diễn trong các môi trường công cộng áp lực cao, đòi hỏi sự tự tin, khả năng phát âm rõ ràng và sự hiện diện chuyên nghiệp.

Sức bền thể chất: Phiên dịch là công việc đòi hỏi thể chất, cần sự tập trung liên tục và thường phải đứng hoặc ngồi ở những tư thế không thoải mái trong thời gian dài. Sự kiệt sức tinh thần từ việc duy trì sự tập trung cao độ như vậy là lý do tại sao các phiên dịch viên đồng thời thường làm việc theo cặp, thay phiên nhau mỗi 20-30 phút.

Các loại dịch vụ phiên dịch

Các tình huống khác nhau đòi hỏi các phương pháp phiên dịch khác nhau:

Phiên dịch đồng thời

• Phiên dịch viên nói trong khi người nói nguồn tiếp tục
• Phổ biến tại các hội nghị lớn, cuộc họp UN, Nghị viện EU
• Đòi hỏi thiết bị chuyên dụng (cabin, tai nghe, máy phát)
• Phiên dịch viên thường làm việc theo cặp, thay phiên nhau mỗi 20-30 phút
• Đòi hỏi khả năng tập trung và đa nhiệm phi thường

Phiên dịch liên tiếp

• Người nói tạm dừng sau các đoạn để phiên dịch
• Được sử dụng trong các cuộc họp kinh doanh, thủ tục pháp lý, tư vấn y tế
• Phiên dịch viên ghi chú bằng hệ thống ký hiệu chuyên dụng
• Cho phép làm rõ và độ chính xác cao hơn
• Tốn thời gian hơn nhưng thường chính xác hơn

Phiên dịch thì thầm (Chuchotage)

• Phiên dịch viên thì thầm bản dịch cho một hoặc hai người nghe
• Được sử dụng khi chỉ một vài người tham gia cần phiên dịch
• Không cần thiết bị nhưng đòi hỏi thể chất
• Giới hạn cho các nhóm nhỏ do hạn chế về âm lượng

Phiên dịch chuyển tiếp

• Được sử dụng khi không có phiên dịch viên trực tiếp giữa hai ngôn ngữ
• Phiên dịch thông qua một ngôn ngữ trung gian
• Phổ biến trong các môi trường đa ngôn ngữ với các kết hợp ngôn ngữ hiếm
• Đòi hỏi sự phối hợp đặc biệt giữa các phiên dịch viên

Phiên dịch từ xa (Video/Điện thoại)

• Ngày càng phổ biến sau đại dịch
• Được sử dụng trong các môi trường chăm sóc sức khỏe, pháp lý và kinh doanh
• Đưa ra những thách thức độc đáo (vấn đề công nghệ, thiếu tín hiệu hình ảnh)
• Cho phép tiếp cận phiên dịch viên cho các ngôn ngữ hiếm

Phiên dịch cộng đồng

• Phục vụ các cộng đồng địa phương tại bệnh viện, trường học, dịch vụ xã hội
• Thường liên quan đến các nhóm dân số dễ bị tổn thương
• Đòi hỏi kỹ năng hòa giải văn hóa
• Phiên dịch viên có thể cần giải thích sự khác biệt văn hóa

Con đường giáo dục và phát triển nghề nghiệp

Con đường giáo dục cho các dịch giả và phiên dịch viên, mặc dù có một số điểm chồng chéo, thường phân tách dựa trên các kỹ năng cụ thể mà mỗi nghề đòi hỏi.

Đào tạo cho dịch giả

Nhiều dịch giả có bằng cấp về nghiên cứu dịch thuật, ngôn ngữ học, hoặc ngôn ngữ hiện đại. Tuy nhiên, chuyên môn về lĩnh vực cũng có giá trị tương đương—một dịch giả chuyên về văn bản y khoa có thể có nền tảng về y học hoặc khoa học sự sống, trong khi một dịch giả pháp lý có thể đã học luật.

Các chương trình dịch thuật thường tập trung vào:

• Lý thuyết dịch thuật và phong cách học so sánh
• Quản lý thuật ngữ và công cụ CAT
• Các loại văn bản và thể loại khác nhau
• Khía cạnh kinh doanh của dịch thuật tự do
• Kỹ thuật hậu biên tập dịch máy

Đào tạo cho phiên dịch viên

Các chương trình đào tạo phiên dịch viên tập trung mạnh vào phát triển kỹ năng thực hành thông qua các bài tập chuyên sâu:

• Bóng lặp lời nói: Lặp lại những gì người nói nói bằng cùng một ngôn ngữ để phát triển khả năng tập trung phân tán
• Dịch thoại tức thời: Dịch miệng các văn bản viết ngay tại chỗ
• Bài tập trí nhớ: Xây dựng khả năng giữ lại và gợi nhớ những khối thông tin lớn
• Hệ thống ghi chép: Phát triển tốc ký cá nhân cho phiên dịch liên tiếp
• Hội nghị mô phỏng: Thực hành trong môi trường chuyên nghiệp được mô phỏng

Sinh viên dành vô số giờ trong phòng thí nghiệm phiên dịch, xây dựng sức bền và phát triển những khả năng nhận thức độc đáo cần thiết cho việc chuyển đổi ngôn ngữ thời gian thực.

Tiêu chuẩn nghề nghiệp và chứng nhận

Cả dịch thuật và phiên dịch đều có các tiêu chuẩn chất lượng đã được thiết lập và chứng nhận nghề nghiệp nhằm đảm bảo sự xuất sắc trong dịch vụ:

Tiêu chuẩn chất lượng dịch thuật

Chứng nhận ISO

• ISO 17100:2015: Quy định các yêu cầu đối với nhà cung cấp dịch vụ dịch thuật, bao gồm năng lực của dịch giả, quy trình sản xuất và đảm bảo chất lượng
• ISO 18587:2017: Bao gồm việc chỉnh sửa sau dịch máy, thiết lập tiêu chuẩn cho lĩnh vực dịch vụ đang phát triển này

Thước đo chất lượng Chất lượng dịch thuật chuyên nghiệp được đo lường thông qua năm khía cạnh chính:

• Độ chính xác: Chuyển tải thông tin chính xác mà không bỏ sót hoặc thêm thắt
• Tính trôi chảy: Diễn đạt tự nhiên bằng ngôn ngữ đích, đọc mượt mà
• Thuật ngữ: Sử dụng nhất quán các thuật ngữ kỹ thuật phù hợp
• Phong cách: Văn phong, giọng điệu phù hợp và tuân thủ hướng dẫn về phong cách
• Định dạng: Duy trì bố cục, cấu trúc và trình bày trực quan

Quy trình đánh giá Dịch thuật chất lượng thường bao gồm nhiều giai đoạn:

1. Dịch ban đầu bởi dịch giả có trình độ
2. Hiệu đính bởi ngôn ngữ học gia thứ hai so sánh bản gốc và bản dịch
3. Đọc lại bản văn đích cuối cùng
4. Đánh giá của chuyên gia chuyên môn đối với nội dung chuyên biệt
5. Kiểm tra đảm bảo chất lượng cuối cùng

Hướng dẫn tham khảo nhanh các tiêu chuẩn ISO

Tiêu chuẩn	Tên đầy đủ	Ứng dụng	Yêu cầu chính	Ai cần áp dụng
ISO 17100:2015	Dịch vụ dịch thuật — Yêu cầu cho dịch vụ dịch thuật	Tất cả các dự án dịch thuật	• Dịch giả có trình độ • Quy trình sản xuất được xác định • Xem xét bởi ngôn ngữ học gia thứ hai • Hiệu đính cuối cùng • Giao thức quản lý dự án	Công ty dịch thuật, Phòng ban dịch thuật doanh nghiệp, Dịch giả tự do tìm kiếm chứng nhận
ISO 18587:2017	Biên tập sau dịch máy	Dự án dịch máy + Biên tập sau bởi con người	• Trình độ của biên tập viên • Định nghĩa biên tập đầy đủ và nhẹ • Tiêu chí đánh giá chất lượng • Thỏa thuận khách hàng về việc sử dụng MT	Công ty sử dụng MT, LSP cung cấp dịch vụ PEMT, Công ty công nghệ với quy trình MT
ISO 20771:2020	Dịch thuật pháp lý — Yêu cầu	Dịch thuật tài liệu pháp lý	• Yêu cầu kiến thức pháp lý • Xem xét bởi chuyên gia pháp lý • Giao thức bảo mật • Thủ tục chứng nhận	Dịch giả pháp lý, Công ty luật, Tòa án và tòa xét xử, Cơ quan chính phủ
ISO 13611:2014	Phiên dịch — Hướng dẫn cho phiên dịch cộng đồng	Y tế, dịch vụ xã hội, môi trường pháp lý cộng đồng	• Năng lực phiên dịch viên • Quy tắc đạo đức • Hướng dẫn trung gian văn hóa • Điều kiện làm việc	Bệnh viện và phòng khám, Cơ quan dịch vụ xã hội, Tổ chức cộng đồng, Hệ thống tòa án
ISO 23155:2022	Phiên dịch hội nghị — Yêu cầu và khuyến nghị	Phiên dịch hội nghị và đồng thời	• Thành phần nhóm • Thông số kỹ thuật cabin • Tiêu chuẩn thiết bị • Giới hạn thời gian làm việc	Tổ chức hội nghị, Tổ chức quốc tế, Nhà cung cấp dịch vụ phiên dịch
ISO 20228:2019	Phiên dịch pháp lý — Yêu cầu	Tòa án và thủ tục pháp lý	• Kiến thức pháp lý • Yêu cầu công bằng • Tiêu chuẩn chính xác • Hành vi chuyên nghiệp	Phiên dịch viên tòa án, Dịch vụ phiên dịch pháp lý, Bộ tư pháp
ISO 21998:2020	Phiên dịch y tế/chăm sóc sức khỏe	Môi trường y tế và chăm sóc sức khỏe	• Kiến thức thuật ngữ y tế • Giao thức an toàn bệnh nhân • Bảo mật (HIPAA) • Năng lực văn hóa	Cơ sở y tế, Phiên dịch viên y tế, Nhà cung cấp dịch vụ y tế từ xa
ISO 20539:2017	Công nghệ dịch thuật — Từ vựng	Công nghệ và công cụ	• Thuật ngữ tiêu chuẩn hóa • Phân loại công cụ • Định nghĩa quy trình	Nhà phát triển công cụ CAT, Chuyên gia công nghệ dịch thuật, Phòng IT của LSP

Cách sử dụng bảng này:

Dành cho khách hàng:

• Kiểm tra xem nhà cung cấp dịch vụ ngôn ngữ của bạn có giữ chứng nhận ISO liên quan không
• Hiểu những đảm bảo chất lượng mà mỗi tiêu chuẩn cung cấp
• Kết hợp nhu cầu dự án của bạn với các tiêu chuẩn phù hợp

Dành cho nhà cung cấp dịch vụ ngôn ngữ:

• Xác định chứng nhận nào phù hợp với dịch vụ bạn cung cấp
• Hiểu yêu cầu tuân thủ cho từng tiêu chuẩn
• Sử dụng chứng nhận như yếu tố khác biệt cạnh tranh

Dành cho chuyên gia cá nhân:

• Biết tiêu chuẩn nào áp dụng cho chuyên môn của bạn
• Hiểu kỳ vọng chất lượng trong lĩnh vực của bạn
• Sử dụng tiêu chuẩn như hướng dẫn phát triển chuyên nghiệp

Ghi chú quan trọng:

• Chứng nhận ISO là tự nguyện nhưng ngày càng được mong đợi cho các dịch vụ chuyên nghiệp
• Chi phí thay đổi từ $5,000-50,000 tùy thuộc vào quy mô tổ chức và tiêu chuẩn
• Kiểm toán hàng năm được yêu cầu để duy trì chứng nhận
• Không phải tất cả tiêu chuẩn đều có sẵn ở mọi quốc gia - kiểm tra với cơ quan tiêu chuẩn quốc gia của bạn
• Kết hợp các tiêu chuẩn (ví dụ: 17100 + 18587) cung cấp phạm vi chất lượng toàn diện

Chương trình chứng nhận phiên dịch

Hoa Kỳ

• Chứng nhận tòa án liên bang: Dành cho phiên dịch viên tiếng Tây Ban Nha tại tòa án liên bang
• Chứng nhận tòa án tiểu bang: Khác nhau theo từng tiểu bang, bao gồm nhiều ngôn ngữ
• CCHI (Ủy ban chứng nhận phiên dịch viên chăm sóc sức khỏe): Chứng nhận phiên dịch y tế quốc gia
• NBCMI (Hội đồng chứng nhận quốc gia cho phiên dịch viên y tế): Chứng chỉ phiên dịch y tế thay thế

Quốc tế

• AIIC (Hiệp hội quốc tế phiên dịch viên hội nghị): Đặt ra tiêu chuẩn toàn cầu cho phiên dịch hội nghị, bao gồm điều kiện làm việc, thành phần nhóm và đạo đức nghề nghiệp
• Hệ thống công nhận quốc gia: Nhiều quốc gia có chương trình chứng nhận riêng cho phiên dịch viên cộng đồng và dịch vụ công

Khoảng cách kỹ năng: Tại sao dịch giả và phiên dịch viên không thể thay thế cho nhau

Mặc dù cả hai nghề đều yêu cầu chuyên môn về ngôn ngữ, nhưng các kỹ năng cụ thể cần thiết lại khác nhau đáng kể:

Kỹ năng của dịch giả

Xuất sắc trong viết: Dịch giả phải viết một cách tuyệt vời bằng ngôn ngữ đích, với ngữ pháp hoàn hảo, phong cách phù hợp và dòng chảy tự nhiên. Về cơ bản họ là những nhà văn tình cờ làm việc từ các văn bản nguồn.

Thành thạo nghiên cứu: Khả năng nhanh chóng tìm kiếm và xác minh thuật ngữ, điều tra các tham chiếu văn hóa, và trở thành chuyên gia nhỏ trong các lĩnh vực chuyên môn.

Chú ý đến chi tiết: Nắm bắt mọi sắc thái, kiểm tra mọi sự kiện, đảm bảo tính nhất quán trên hàng trăm trang.

Quản lý thời gian: Cân bằng chất lượng với thời hạn, quản lý các dự án lớn, phối hợp với các nhóm.

Am hiểu công nghệ: Thành thạo các công cụ CAT, bộ nhớ dịch thuật, cơ sở dữ liệu thuật ngữ và chuyển đổi định dạng tệp.

Kỹ năng của phiên dịch viên

Chia tách sự chú ý: Khả năng nhận thức để nghe, xử lý và nói đồng thời—giống như vỗ đầu trong khi xoa bụng, nhưng phức tạp vô hạn hơn.

Quản lý căng thẳng: Giữ bình tĩnh và tập trung trong các tình huống áp lực cao, phục hồi một cách duyên dáng từ những sai lầm.

Trí tuệ văn hóa: Đọc hiểu không khí, hiểu giao tiếp phi ngôn ngữ, hòa giải những hiểu lầm văn hóa.

Sức bền thể chất: Phiên dịch đòi hỏi thể lực, yêu cầu sự tập trung liên tục và thường phải đứng hoặc ngồi ở những tư thế không thoải mái trong thời gian dài.

Ứng biến: Xử lý các tình huống bất ngờ, sự cố kỹ thuật, hoặc diễn giả lệch khỏi văn bản đã chuẩn bị.

Tác động cách mạng của công nghệ

Cuộc cách mạng số đã biến đổi cả dịch thuật và phiên dịch, mặc dù theo những cách khác nhau:

AI và dịch máy

Dịch máy thần kinh (NMT)

• Các hệ thống như Google Translate, DeepL và các giải pháp dựa trên GPT-4
• Chất lượng được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây
• Xuất sắc cho việc tóm tắt và giao tiếp thông thường
• Vẫn cần con người chỉnh sửa sau dịch cho mục đích chuyên nghiệp
• Gặp khó khăn với ngữ cảnh, hài hước và sắc thái văn hóa

Công cụ hỗ trợ dịch thuật (CAT)

• Phần mềm giúp các dịch giả con người làm việc hiệu quả hơn
• Bộ nhớ dịch thuật lưu trữ các bản dịch trước đó để tái sử dụng
• Quản lý thuật ngữ đảm bảo tính nhất quán
• Công cụ đảm bảo chất lượng phát hiện lỗi và sự không nhất quán
• Cho phép cộng tác giữa các nhóm phân tán

Phiên dịch được hỗ trợ bởi AI

Phiên dịch AI thời gian thực

• Nhận dạng giọng nói tự động kết hợp với dịch máy
• Cung cấp phụ đề và bản dịch tức thì
• Ngày càng chính xác cho các cặp ngôn ngữ phổ biến
• Hiệu quả về chi phí cho các sự kiện quy mô lớn
• Vẫn gặp thách thức với giọng địa phương, thuật ngữ kỹ thuật và âm thanh kém

Giải pháp kết hợp

• Kết hợp chuyên môn con người với hỗ trợ AI
• AI cung cấp bản thảo đầu tiên; con người đảm bảo chất lượng
• Giảm chi phí trong khi duy trì độ chính xác
• Cho phép dịch vụ trong nhiều tổ hợp ngôn ngữ hơn
• Mở rộng quy mô để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng

Khi nào nên chọn dịch thuật hay phiên dịch: Các tình huống kết hợp

Việc lựa chọn đúng phụ thuộc vào nhu cầu cụ thể của bạn, và ngày càng nhiều tình huống yêu cầu cả hai dịch vụ phối hợp với nhau:

Bạn cần dịch thuật khi:

• Tạo website hoặc ứng dụng đa ngôn ngữ
• Xuất bản sách, bài báo hoặc báo cáo quốc tế
• Chuẩn bị tài liệu pháp lý cho các khu vực pháp lý nước ngoài
• Bản địa hóa tài liệu marketing cho thị trường mới
• Dịch tài liệu kỹ thuật hoặc hướng dẫn sử dụng
• Điều chỉnh khóa học e-learning cho đối tượng toàn cầu
• Chuyển đổi tài liệu lịch sử hoặc lưu trữ

Bạn cần phiên dịch khi:

• Tổ chức hội nghị hoặc hội nghị thượng đỉnh quốc tế
• Tiến hành đàm phán kinh doanh đa ngôn ngữ
• Cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho người không nói tiếng bản địa
• Tổ chức các buổi đào tạo hoặc hội thảo đa ngôn ngữ
• Hỗ trợ thủ tục pháp lý với người nói ngoại ngữ
• Phát sóng trực tiếp sự kiện cho khán giả quốc tế
• Tiến hành các cuộc họp ngoại giao hoặc đàm phán hòa bình

Các tình huống kết hợp yêu cầu cả hai dịch vụ

Hội nghị quốc tế

• Dịch thuật: Tài liệu hội nghị, bài thuyết trình, biên bản và tài liệu phát tay
• Phiên dịch: Các phiên trực tiếp, thời gian hỏi đáp, sự kiện giao lưu
• Cần phối hợp: Thuật ngữ nhất quán trên tất cả tài liệu và phiên dịch

Các vụ kiện pháp lý có yếu tố quốc tế

• Dịch thuật: Hợp đồng, tài liệu chứng cứ, lời khai bằng văn bản
• Phiên dịch: Thủ tục tòa án, lời khai, tư vấn khách hàng
• Yêu cầu quan trọng: Chuyên gia được chứng nhận cho cả hai dịch vụ

Hợp tác nghiên cứu y tế

• Dịch thuật: Bài báo nghiên cứu, quy trình, hồ sơ nộp cơ quan quản lý
• Phiên dịch: Cuộc họp nhóm, tư vấn bệnh nhân, thuyết trình hội nghị
• Thách thức: Duy trì độ chính xác kỹ thuật trên cả hai định dạng

Ra mắt sản phẩm toàn cầu

• Dịch thuật: Tài liệu, tài liệu marketing, giao diện người dùng
• Phiên dịch: Họp báo, buổi đào tạo, hỗ trợ khách hàng
• Yếu tố thành công: Tính nhất quán thương hiệu trên tất cả các giao tiếp

Sáp nhập và mua lại đa quốc gia

• Dịch thuật: Tài liệu thẩm định, hợp đồng, hồ sơ nộp cơ quan quản lý
• Phiên dịch: Đàm phán, cuộc họp hội đồng quản trị, giao tiếp nhân viên
• Phối hợp thiết yếu: Độ chính xác pháp lý trong cả giao tiếp bằng văn bản và lời nói

Làm rõ những quan niệm sai lầm phổ biến

Hãy cùng giải quyết một số quan niệm sai lầm dai dẳng về dịch thuật và phiên dịch:

"Bất kỳ ai biết hai thứ tiếng đều có thể dịch thuật hoặc phiên dịch" Thực tế: Thành thạo ngôn ngữ chỉ là điểm khởi đầu. Các dịch giả và phiên dịch viên chuyên nghiệp phải trải qua nhiều năm đào tạo chuyên môn, tích lũy chuyên môn trong lĩnh vực cụ thể và phát triển các kỹ năng kỹ thuật đặc biệt.

"Google Translate đã đủ tốt" Thực tế: Mặc dù dịch máy đã cải thiện đáng kể, nhưng vẫn không thể sánh bằng khả năng hiểu biết của con người về ngữ cảnh, văn hóa và sắc thái. Đối với bất kỳ việc gì vượt ra ngoài giao tiếp cơ bản, sự giám sát của con người chuyên nghiệp vẫn là điều cần thiết.

"Phiên dịch chỉ là dịch thuật bằng lời nói" Thực tế: Phiên dịch bao gồm các quá trình nhận thức phức tạp, trung gian văn hóa và việc đưa ra quyết định trong tích tắc, vượt xa việc thay thế từ ngữ đơn giản.

"Dịch giả và phiên dịch viên là những cuốn từ điển biết đi" Thực tế: Những chuyên gia này là các chuyên gia giao tiếp, họ hiểu không chỉ ngôn ngữ mà còn văn hóa, ngữ cảnh và các lĩnh vực chuyên môn. Họ giống như những cây cầu văn hóa hơn là từ điển.

"Dịch thuật và phiên dịch sẽ sớm được tự động hóa hoàn toàn" Thực tế: Mặc dù AI tiếp tục phát triển, sự sáng tạo của con người, hiểu biết văn hóa và khả năng phán đoán theo ngữ cảnh vẫn không thể thay thế được trong giao tiếp quan trọng.

Yếu tố chi phí: Hiểu về sự khác biệt trong định giá

Dịch thuật và phiên dịch có mức giá khác nhau do bản chất riêng biệt của chúng:

Định giá dịch thuật

• Thường tính phí theo từ, trang hoặc dự án
• Giá cả thay đổi theo cặp ngôn ngữ, chuyên môn hóa và tính cấp bách
• Công việc gấp có mức giá cao hơn
• Dịch vụ xem xét và chỉnh sửa làm tăng chi phí
• Giảm giá theo khối lượng phổ biến cho các dự án lớn
• Các công ty có chứng nhận ISO có thể tính phí cao hơn để đảm bảo chất lượng

Định giá phiên dịch

• Thường tính phí theo giờ hoặc theo ngày
• Phí tối thiểu phổ biến (nửa ngày hoặc cả ngày)
• Thuê thiết bị có thể phát sinh thêm chi phí
• Chi phí đi lại cho phiên dịch tại chỗ
• Mức giá cao hơn cho các lĩnh vực chuyên môn hoặc ngôn ngữ hiếm
• Mức giá tiêu chuẩn AIIC cho phiên dịch hội nghị

Đảm bảo chất lượng: Các phương pháp tiếp cận khác nhau

Đảm bảo chất lượng đòi hỏi các chiến lược khác nhau:

Kiểm soát chất lượng dịch thuật

• Nhiều giai đoạn xem xét (dịch thuật, biên tập, hiệu đính)
• Dịch ngược cho các tài liệu quan trọng
• Kiểm tra tính nhất quán của thuật ngữ
• Chu trình xem xét và phản hồi từ khách hàng
• Chứng nhận ISO cho các công ty dịch thuật
• Công cụ QA tự động cho các dự án lớn

Đảm bảo chất lượng phiên dịch

• Chứng nhận và công nhận phiên dịch viên
• Tài liệu chuẩn bị và thông tin tóm tắt
• Phiên dịch nhóm cho các sự kiện dài
• Phản hồi và đánh giá sau sự kiện
• Yêu cầu phát triển chuyên môn liên tục
• Chương trình đánh giá đồng nghiệp và cố vấn

Các hiệp hội nghề nghiệp và vai trò của họ

Các hiệp hội nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tiêu chuẩn và phát triển cả hai nghề:

Các hiệp hội dịch thuật chính

• ATA (American Translators Association): Cung cấp chứng chỉ, phát triển nghề nghiệp và vận động
• ITI (Institute of Translation and Interpreting): Tổ chức có trụ sở tại Anh thiết lập các tiêu chuẩn nghề nghiệp
• FIT (International Federation of Translators): Tổ chức ô dù toàn cầu cho các hiệp hội dịch giả

Các tổ chức thông dịch chính

• AIIC: Thiết lập tiêu chuẩn toàn cầu cho thông dịch hội nghị
• NAJIT (National Association of Judiciary Interpreters and Translators): Tập trung vào thông dịch pháp lý
• IMIA (International Medical Interpreters Association): Nâng cao tiêu chuẩn thông dịch y tế

Các tổ chức này cung cấp:

• Các chương trình chứng chỉ nghề nghiệp
• Cơ hội giáo dục liên tục
• Hướng dẫn đạo đức và quy tắc ứng xử
• Vận động cho điều kiện làm việc công bằng
• Cơ hội kết nối và cố vấn

Tương lai: Sự hội tụ và chuyên môn hóa

Khi công nghệ phát triển, chúng ta đang chứng kiến những tiến bộ thú vị:

Sự hội tụ của các dịch vụ

• Giao tiếp đa phương thức đòi hỏi cả dịch thuật và phiên dịch
• Dịch thuật thời gian thực của văn bản viết trong hội nghị truyền hình
• Ứng dụng thực tế tăng cường kết hợp cả hai dịch vụ
• Hệ thống AI có thể chuyển đổi giữa các chế độ một cách liền mạch

Chuyên môn hóa gia tăng

• Các lĩnh vực siêu chuyên biệt đòi hỏi chuyên môn sâu
• Nhu cầu ngày càng tăng đối với các kết hợp ngôn ngữ hiếm
• Tư vấn văn hóa vượt ra ngoài các dịch vụ ngôn ngữ thuần túy
• Dịch vụ hỗ trợ tiếp cận cho cộng đồng người khiếm thính và người nghe kém

Những cân nhắc về đạo đức

• Quyền riêng tư dữ liệu trong các dịch vụ được hỗ trợ bởi AI
• Đảm bảo quyền tiếp cận công bằng đến các dịch vụ ngôn ngữ
• Duy trì các tiêu chuẩn nghề nghiệp trong nền kinh tế gig
• Giải quyết sự thiên vị trong các hệ thống dịch máy

Thực hành tốt nhất khi làm việc với các chuyên gia ngôn ngữ

Để có được kết quả tốt nhất từ dịch vụ dịch thuật hoặc phiên dịch:

Đối với các dự án dịch thuật:

1. Cung cấp bối cảnh và tài liệu nền
2. Làm rõ đối tượng mục tiêu và mục đích của bạn
3. Cho phép thời gian đầy đủ cho công việc chất lượng
4. Duy trì tính nhất quán về thuật ngữ
5. Sẵn sàng trả lời các câu hỏi
6. Lập kế hoạch cho các chu kỳ xem xét
7. Xem xét nhu cầu thích ứng văn hóa
8. Yêu cầu mẫu từ các dịch giả tiềm năng
9. Thiết lập hướng dẫn phong cách và thuật ngữ từ sớm

Đối với các nhiệm vụ phiên dịch:

1. Chia sẻ chương trình nghị sự và tài liệu trước
2. Cung cấp tên diễn giả và cách phát âm
3. Hướng dẫn phiên dịch viên về thuật ngữ kỹ thuật
4. Đảm bảo thiết bị và cài đặt phù hợp
5. Nói rõ ràng và với tốc độ vừa phải
6. Cho phép thời gian phiên dịch trong chế độ liên tiếp
7. Cung cấp thời gian nghỉ cho phiên dịch viên đồng thời
8. Tiến hành kiểm tra kỹ thuật trước sự kiện cho phiên dịch từ xa
9. Chỉ định một người liên lạc cho các câu hỏi của phiên dịch viên

Đưa ra lựa chọn đúng đắn cho tổ chức của bạn

Quyết định giữa dịch thuật và phiên dịch—hoặc khi nào sử dụng cả hai—phụ thuộc vào nhiều yếu tố:

Xem xét đối tượng của bạn

• Quy mô và sự đa dạng ngôn ngữ
• Trình độ kỹ thuật
• Kỳ vọng văn hóa
• Nhu cầu tiếp cận

Đánh giá nội dung của bạn

• Độ phức tạp và chuyên môn hóa
• Tính bền vững và khả năng tái sử dụng
• Yêu cầu pháp lý hoặc quy định
• Độ nhạy cảm về cảm xúc và văn hóa

Đánh giá nguồn lực của bạn

• Hạn chế ngân sách
• Yêu cầu về thời gian
• Công nghệ có sẵn
• Năng lực nội bộ

Lập kế hoạch cho tương lai

• Nhu cầu mở rộng quy mô
• Yêu cầu liên tục so với một lần
• Tích hợp với hệ thống hiện có
• Tiềm năng hợp tác lâu dài

Kết luận: Hai mặt của cùng một đồng xu

Dịch thuật và phiên dịch phục vụ cùng một mục tiêu cao cả: tạo điều kiện giao tiếp vượt qua rào cản ngôn ngữ. Tuy nhiên, chúng đạt được điều này thông qua các phương tiện hoàn toàn khác nhau, đòi hỏi những kỹ năng, công cụ và phương pháp tiếp cận riêng biệt. Hiểu được những khác biệt này không chỉ mang tính học thuật—đó là kiến thức thực tế có thể giúp bạn chọn dịch vụ phù hợp với nhu cầu của mình, đặt ra những kỳ vọng hợp lý và đạt được kết quả giao tiếp tốt hơn.

Khi thế giới của chúng ta ngày càng kết nối chặt chẽ, nhu cầu về cả dịch thuật và phiên dịch tiếp tục tăng trưởng. Công nghệ đang làm cho các dịch vụ này dễ tiếp cận và giá cả phải chăng hơn, nhưng chuyên môn của con người vẫn rất quan trọng đối với việc giao tiếp tinh tế và có tính chất quan trọng cao. Cho dù bạn đang mở rộng doanh nghiệp ra toàn cầu, phục vụ các cộng đồng đa dạng, hay xây dựng cầu nối giữa các nền văn hóa, việc biết khi nào cần dịch thuật và khi nào cần phiên dịch—và cách làm việc hiệu quả với các chuyên gia ngôn ngữ—là một kỹ năng vô giá.

Tương lai hứa hẹn sự tích hợp nhiều hơn nữa giữa các dịch vụ này, với AI và các chuyên gia con người làm việc cùng nhau để phá bỏ rào cản ngôn ngữ hiệu quả hơn bao giờ hết. Các tiêu chuẩn nghề nghiệp, được duy trì bởi các hiệp hội chuyên môn và các tổ chức cấp chứng chỉ, đảm bảo chất lượng và đạo đức trong cả hai lĩnh vực. Bằng cách hiểu giá trị độc đáo của cả dịch thuật và phiên dịch, nhận ra tầm quan trọng của chứng chỉ nghề nghiệp, và đánh giá cao sự phức tạp của các dự án kết hợp, bạn sẽ được trang bị tốt hơn để điều hướng trong thế giới đa ngôn ngữ của chúng ta và khai thác sức mạnh của giao tiếp liên văn hóa hiệu quả.

Hãy nhớ: dịch thuật và phiên dịch không chỉ là việc chuyển đổi từ ngữ—chúng là về việc kết nối con người, chia sẻ ý tưởng và xây dựng sự hiểu biết qua sự đa dạng tuyệt đẹp của các ngôn ngữ con người. Hãy lựa chọn khôn ngoan, đầu tư vào chất lượng, và bạn sẽ mở khóa toàn bộ tiềm năng của giao tiếp toàn cầu.